Tu przyroda ma się dobrze, zaś postęp cywilizacyjny okazał się dla tej malowniczej krainy dość łaskawy. Nic dziwnego, że podstawowe atrakcje na Roztoczy to właśnie miejsca cenne ze względów przyrodniczych. Błędne jest jednak założenie, że Roztocze ubogie jest z zabytki. Wręcz przeciwnie. Roztocze może zaskoczyć swym bogactwem.
Czy istnieje inny region w Polsce, który może pochwalić się murowanym kościołem na wodzie? Gdzie jeszcze można spotkać konika polskiego?
Roztocze położone na pograniczu Polski i Ukrainy jest częścią większej krainy - Wyżyny Wschodniomałopolskiej. Samo Roztocze wyróżnia się nieco falistym ukształtowaniem powierzchni, przy czym najwyższe wzniesienia (osiągające wysokość około 400 m. n.p.m.) znajdują się już w rejonie Lwowa.
Roztocze to przede wszystkim czyste i piękne rzeki i potoki, na których spotkać można wiele malowniczych, choć niewielkich wodospadów. Najważniejsze rzeki to Wieprz oraz Tanew. Mimo licznych rzek i potoków Roztocze jest dość ubogie pod względem wód powierzchniowych, na co z pewnością duży wpływ ma lessowe podłoże.
Roztocze to duża ilość terenów objętych ochroną przyrody jak Roztoczański Park Narodowy (znany z hodowli konika polskiego) oraz 18 rezerwatów przyrody i 4 parki o charakterze krajobrazowym. Pod względem krajobrazowym godne polecenia są w szczególności okolice Szczebrzeszyna oraz rejon Puszczy Solskiej.
Roztocze może zachwycić również miłośników zabytków i malowniczych miejscowości. Tu najciekawsze są Szczebrzeszyn oraz Zwierzyniec. Inne miasta, które zasługują na uwagę, to Tomaszów Lubelski oraz Biłgoraj.
Wiele ciekawych obiektów posiada Zwierzyniec z kościółem św. Jana Nepomucena na czele, zwanym również kościołem na wodzie. Skąd ta nazwa? Kościół zbudowany został na niewielkiej wyspie i zajmuje praktycznie całą jej powierzchnię. Inna atrakcja Zwierzyńca to budynki zarządu Ordynacji Zamojskiej oraz dawne budynki rzemieślnicze.
Szczebrzeszyn to innego rodzaju zabytek sakralny. Dawny zespół klasztorny, synagoga oraz cerkiew sprawiają, że Szczebrzeszyn najlepiej oddaje wielokulturowy charakter Roztocza. Piękne cerkwie zobaczyć można również w Bełżcu oraz w Woli Wielkiej. Leży we wschodniej części Roztocza Zachodniego. Wszystkim znany dzięki wierszowi Jana Brzechwy Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie i Szczebrzeszyn z tego słynie.
Roztocze jako kraina geograficzna leży w południowo-wschodniej Polsce i zachodniej Ukrainie. To pasmo wzniesień, które rozciąga się od Kraśnika po Lwów na Ukrainie. Roztocze oddziela Wyżynę Lubelską i Wyżynę Wołyńską od Kotliny Sandomierskiej i Kotliny Naddniestrzańskiej.
Główne miasta to:
- Kraśnik - największe miasto Roztocza Zachodniego
- Frampol - jedno z najmniejszych miast w Polsce, słynie z charakterystycznego układu urbanistycznego, z centralnie umieszczonym rynkiem i równoległych ulic
- Biłgoraj - jedno z największych miast regionu, położone na pograniczu Roztocza Środkowego oraz Równiny Biłgorajskiej
- Krasnobród - miasteczko turystyczno wypoczynkowe. Tutaj znajdziemy zalew i stok narciarski; zabytki: pałac Leszczyńskich z XVII-XIX w. oraz barokowy zespół klasztorny Dominikanów
- Tomaszów Lubelski - przy granicy z Ukrainą. Zabytki: drewniany kościół z XVII w.
- Zamość - dawna ważna polska twierdza, inaczej zwany jako "Padwa Północy", największe miasto Roztocza po polskiej stronie. Atrakcje: Stare Miasto w stylu renensansowym (wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO) z licznymi zabytkowymi kamienicami, ratuszem, katedrą, i gmachem Akademii Zamojskiej.
- Lwów - największe miasto w zachodniej części Ukrainy, a zarazem Roztocza, wyznacza wchodni kraniec Roztocza. Lwów był jednym z ważniejszych ośrodków polskiej kultury (pomiędzy 1340-1772 i 1918-1939 należał do Polski). Atrakcje: Stare Miasto (wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO)
Parki na terenie Roztocza:
- Roztoczański Park Narodowy
- Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
- Park Krajobrazowy Lasy Janowskie
- Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
- Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
- Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
- Jaworowski Narodowy Park Przyrodniczy (Ukraina)
- Park Przyrodniczy "Rezerwat Roztocze" (Ukraina)
- Regionalny Park Krajobrazowy Roztocze Rawskie (Ukraina)
- Regionalny Park Krajobrazowy Zniesienie (Ukraina)
Główne rzeki Roztocza:
- Wieprz - rzeka we wschodniej Polsce, prawy dopływ Wisły o długość 303 km
- Biała Łada - rzeka, prawy dopływ Tanwi; płynie z Roztocza Zachodniego przez Równinę Biłgorajską w woj. lubelskim
- Gorajec
- Por
- Bukowa
